Całkiem niedawno szukając materiałów na temat przetwarzania XML znalazłem opis pewnego tricku: jeśli chcesz ładnie wyświetlić wielolinijkowy tekst wyświetlany w SSMS w siatce wyników – zastosuj taki kawałek kodu:
SELECT SomeCol AS 'processing-instruction(q)'
FROM Whatever
FOR XML PATH(''), TYPE
I tyle. Akurat ten fragment pochodzi ze strony Davida Wentzela, ale widziałem go u kilku innych osób.
No super, ale dlaczego tak i co to w ogóle oznacza? Czemu działa? I co pokazuje?
W pokazanym kodzie widzimy, że podstawowym elementem jest zastosowanie FOR XML – czyli w rzeczywistości nie do końca chodzi o ładne wyświetlanie w siatce wyników, tylko wyświetlanie tego wyniku ogólnie w ramach SSMS. Ale umówmy się – zaznaczenie komórki z wynikiem, skopiowanie jej i wklejenie do notatnika (albo nowej karty w SSMS) – to nie jest jakoś przesadnie skomplikowane. Tyle, że trzeba nacisnąć razem raz guzik myszy (przejście do siatki wyników) i cztery klawisze (Ctrl–C, Ctrl–N, Ctrl–V), a kliknięcie myszą komórki i otwarcie wyniku XML w nowej karcie to jeden klik. Profit!
Wiemy, że zastosowanie FOR XML daje nam wynik jako XML i dzięki temu ładnie się prezentuje w SSMS. Do tego PATH('') nie dorzuca nam zbędnych tagów. Po co zatem dorzucać element TYPE i co nam daje processing-instruction(q)? Po kolei.
Pierwsza rzecz – pokazany na samym początku przykład działa dobrze, jeśli w danych źródłowych mamy jedną kolumnę i jeden rekord – wtedy dostajemy bardzo ładnie prezentujący się wynik. Zróbmy test i zobaczmy kilka parametrów bazy master:
SELECT
'baza: ' + d.name + char(13) + char(10)
+ 'stan: ' + d.state_desc + char(13) + char(10)
+ 'recovery model: ' + d.recovery_model_desc + char(13) + char(10)
+ 'containment: ' + d.containment_desc
AS 'processing-instruction(baza)'
FROM sys.databases d
WHERE
1 = 1
AND d.name = 'master'
FOR XML PATH(''), TYPE
Wynik:
<?baza baza: master stan: ONLINE recovery model: SIMPLE containment: NONE?>
Czyli działa – dzieli ładnie na linie, a znaczki <?baza oraz ?> to wynik właśnie processing-instruction(baza). Zanim jeszcze o samym processing-instruction() – co będzie jeśli usuniemy warunek na bazę master?
<?baza baza: master stan: ONLINE recovery model: SIMPLE containment: NONE?> <?baza baza: tempdb stan: ONLINE recovery model: SIMPLE containment: NONE?> <?baza baza: model stan: ONLINE recovery model: FULL containment: NONE?> <?baza baza: msdb stan: ONLINE recovery model: SIMPLE containment: NONE?>
Ten przykład był uruchamiany na dopiero co postawionym środowisku z SQL Server 2014, stąd same bazy systemowe.
Jeśli zastanawiasz się o co chodzi z warunkiem WHERE 1 = 1 – to jest wyłącznie z powodu wygody i przyzwyczajenia przy pisaniu kodu. Kiedy pierwszym warunkiem WHERE jest coś, co zwraca true, a potem są warunki AND – to jesli podam je w odrębnych liniach, to łatwo mi zakomentować pojedyncze linie zamiast przepisywać kod, gdybym chciał wyłączyć pierwszy warunek. Oczywiście takie 1 = 1 może zmienić plan zapytania ale jeśli wygenerowany plan okaże się totalnym badziewiem – zawsze można z warunku zrezygnować.
Na pewno rzucił Ci się w oczy fragment TYPE. Po co on, skoro samo FOR XML PATH('') zwróci wynik w formie klikalnego linku (*)? Zróbmy jeszcze jeden test na boku:
SELECT 'A' + char(13) + char(10) + 'B'
FOR XML PATH('')
Bez zastosowania TYPE też otrzymaliśmy XML, jak najbardziej z linkiem do kliknięcia. Ogólny wygląd psuje tylko ten znaczek 
:
Oprócz tego kolumna z wynikiem inaczej się nazywa (a dokładniej raz się nazywa, a raz nie). Wygląda, że trochę zbędny ten TYPE. To sprawdźmy jeszcze raz wcześniejsze zapytanie o bazę master bez TYPE: pojawia się śliczny komunikat
Msg 451, Level 16, State 1, Line 3
Cannot resolve collation conflict between "Latin1_General_CI_AS_KS_WS" and "Polish_CI_AS" in add operator occurring in SELECT statement column 1.
Okazuje się, że użycie TYPE załatwia nam problemy z różnymi collation przy łączeniu tekstów (sam błąd to bardzo fajny temat na odrębny wpis) – zatem przydaje się.
Pozostaje wyjaśnić po co processing-instruction().
Kiedy za pomocą FOR XML PATH budujemy jakąś strukturę XML zazwyczaj interesuje nas sama struktura elementów i atrybutów. Stąd całą uwagę (albo przynajmniej jej większość) skupiamy na tym, żeby poprawnie ponazywać zwracane kolumny – a to jako element, a to jako atrybut poprzez zastosowanie znaczka @. Albo przy większym wyrafinowaniu czegoś w stylu ‚element1/element2’ dzięki czemu możemy zagnieździć strukturę zwracanego XML.
FOR XML PATH to jednak także instrukcje specjalne określane w dokumentacji jako XPath node tests. Wymieniona jest czwórka takich przypadków:
text() – sam tekst,
node() – to samo co gwiazdka – *,
comment() – komentarz
i własnie processing-instruction() – czyli instrukcja procesująca (np. jak <?xsl ... ?> w arkuszach XSLT.
No dobrze – wiemy, że jest, że można użyć i jak wygląda na wyniku – ale po co jest to processing-instruction()? Jeśli przyjrzymy się wynikowi bez i z processing-instruction() to zobaczymy, że właściwie jedynie tym, że pokazywany XML nie podświetla się w pierwszym znaku sugerując błąd składni XML – jak na załączonym niżej obrazku. I tyle. Wynika z tego, że zamiast processing-instruction() można równie dobrze dać comment() i też będzie dobrze. Chyba że znajdę przypadek podobny do tego z sys.databases i okaże się, że to wręcz kluczowa funkcjonalność.
.
Podsumowując:
– TYPE się przydaje, bo unikamy problemów z COLLATION, a i ten dodatkowy znak 
 się nie wyświetla
– processing-instruction() to dodatek, żeby przy prezentacji treści jako XML nie pokazywało podświetleń sugerujących błąd składni; a sama instrukcja to jeden z czterech XPath node tests (jakkolwiek to dobrze przetłumaczyć na język polski)
(*) Wyświetlanie w takiej formie to cecha narzędzia – SSMS. W rzeczywistości dzięki TYPE dostajemy wynik jako XML, a bez TYPE mamy ntext (oznaczony jako deprecated).
Takie tam 